دینور، که امروز ما آن را به عنوان یک بخش، منطقه جغرافیایی، و دشت، در غرب کشور ایران و در قسمت شرقی استان کرمانشاه و زیر مجموعه شهرستان صحنه، می‌دانیم؛ از دیرینه و پیشینه‌ی بالایی برخوردار است. به گونه‌ای که در پیشینه‌ی این مرز و بوم نام و آوازه‌ی حتی بالاتری از نام شهرهای اطراف حال حاضر خود (که روزگاری جز دینور بوده‌اند؛) دارد. و حتی هنگامی‌که در نقشه‌های سده‌های گذشته کشور می‌نگریم، نام دینور را می‌بینیم. که البته به مرور زمان، گستره آن تغییر یافته تا به حد و حدود امروزی خود، در حد نام یک بخش با 3 دهستان محدود شده است.

بخش دینور امروزی با مساحت 742 کیلومتر مربع، جزء مناطق مرتفع و سردسیر در قسمت شرقی و در نیمه شمالی استان کرمانشاه، با آب و هوای کوهستانی قرار دارد. این بخش تشکیل یافته از 3 سه دهستان با نام‌های:

1. دهستان حر (نام روستایی به همین نام) به مرکزیت روستای مویینه؛

2. دهستان کندوله به مرکزیت روستای کندوله؛

3. و دهستان دینور، که در بستر دشت دینور با وسعت 200 کیلومتر مربع و با ارتفاع 1350 متری از سطح دریا، با مرکزیت شهر جدید دینور (که تنها نقطه شهری بخش دینور است)، و متشکل از گستره گسترده‌تری از روستای میانراهان بافت قدیم، روستای تپه کلوچه، شهرک میانراهان و مرکز جمعیتی جهاد، چهار راه، قهوه خانه و... است.

• فاصله شهر دینور تا شهرهای اطراف:

شهر جدید دینور که مرکز بخش دینور می‌باشد دارای فاصله تقریبی 30 کیلومتری با شهر بیستون، فاصله تقریبی 30 کیلومتری با شهر سنقر، و فاصله تقریبی 60 کیلومتری با شهر کامیاران جزء استان کردستان، فاصله تقریبی 60 کیلومتری با شهر هرسین، فاصله تقریبی 70 کیلومتری با شهر کنگاور، و فاصله تقریبی شهر دینور تا شهر کرمانشاه مرکز استان، نزدیک به 61 کیلومتر است.

و به دلیل جاده کشی نامناسب و دوربرگردان‌ها و پیچ‌های نامناسب و عبور جاده از وسط برخی روستاها، فاصله تقریبی 40 کیلومتری با شهر صحنه مرکز شهرستان، که در صورت بازنگری و بازتعریف درست در مسیر دینور به صحنه (همچون: ایجاد مسیر جدید شهر دینور به پس از روستای جیحون آباد، و ایجاد مسیر جدید روستای آبباریک صحنه به شهر صحنه، که منجر به حذف دور برگردان روستای هاشم آباد صحنه می‌شود؛) فاصله به 20 تا 23 کیلومتری می‌رسد.

• جمعیت دینور:

دینور که در قانون انتخابات مجلس شورای ملی مصوب 29 مهر 1290 خورشیدی به عنوان نقطه جمعیتی جزء حوزه کرمانشاهان از آن یاد شده است در تقسیمات کشوری سال 1355 خورشیدی با مجموع 95 روستا (با روستاهای آن زمان دینور، که با وسعت امروزی دینور متفاوت است و متشکل از دهستان دینور و کندوله قدیم)، 25946 نفر جمعیت داشته است.

در سال 1365 خورشیدی جمعیت بخش دینور: 24344 نفر (که در این میان جمعیت دهستان دینور با 69 روستا: 16862 نفر، و دهستان کندوله قدیم با 25 روستا: 7482 نفر بوده است).

در سال 1385 خورشیدی جمعیت بخش دینور: 19973 نفر (که در این میان جمعیت دهستان دینور 9632 نفر، دهستان حر 5261 نفر، دهستان کندوله 5080 نفر بوده است).

در سال 1390 خورشیدی جمعیت بخش دینور 18452 نفر (که در این میان جمعیت دهستان دینور 9201 نفر، دهستان حر 4692 نفر، دهستان کندوله 4559 نفر، و جمعیت شهر روستای میانراهان مرکز بخش دینور 598 نفر بوده است).

و در سال 1395 خورشیدی جمعیت بخش دینور 16344 نفر (که در این میان جمعیت دهستان دینور 7924 نفر، دهستان حر 3998 نفر، دهستان کندوله 3727 نفر، و جمعیت شهر جدید دینور مرکز بخش دینور 695 نفر بوده است).

جمعیت دینور در سرشماری سال‌های مختلف

	سال 1355	سال 1365	سال 1385	سال 1390	سال 1395
دهستان دینور	18077	16862	9632	9201	7924
دهستان حر	-	-	5261	4692	3998
دهستان کندوله	7869	7482	5080	4559	3727
شهر دینور (مرکز بخش)	-	-	-	598	695
جمعیت کل بخش دینور	25946	24344	19973	18452	16344

از لحاظ دینی مردم این بخش همگی مسلمان و اکثریت قاطع دارای مذهب تشیع هستند، اکثریت از فرقه‌ی امامیه و تعداد زیادی هم از فرقه‌ی یارسان (اهل حق) می‌باشند و البته تعدادی در دهستان کندوله (کردهای هورامی این دهستان) سنی مذهب و از فرقه شافعی هستند.

• ساکنان و اقوام دینور:

بیشتر ساکنان بخش دینور از قوم لک هستند. که در این میان گروه زیادی از لک‌های دینور با جمعیت تقریبی 2000 (دو هزار) نفر تا 3000 (سه هزار) نفر در حدود سال 1285 خورشیدی به بعد در دوران حکومت محمدعلی شاه و احمدشاه قاجار (مصادف با زمان مشروطه)، که اگر بر طبق تقسیمات کشوری کنونی بیان کنیم؛ عموماً از شهرستان‌های سلسله (الشتر)، دلفان، کوهدشت (بخش طرهان)، به دینور، کوچانده شده یا فراخوان شده‌اند و یا به میل و انتخاب خود، کوچ کرده‌اند؛ و عموماً در دشت دینور ساکن شده‌اند. که اکثراً از ایل یوسفوند، و سپس از ایل کولیوند، هستند. ولی در میان آن جمعیت مهاجر جمعیت‌های از ایل‌های حسنوند، ترکاشوند، و... نیز هستند. که در مورد علت یا علل، کوچ این حجم از جمعیت در آن زمان و شرایط دینور، و سلسله و دلفان در آن زمان، جای بحث و پرسش بسیار است. که این خود نیازمند پژوهش‌های دقیق در این زمینه است. ولی با این حال، برخی افراد از جمله دلایل مهاجرت را، هرج و مرج ناشی از تضعیف حکومت مرکزی قاجار، نبود امنیت، مالیات‌های سنگین، و زیر بار زور نرفتن در مبدا مهاجرت (یعنی: شهرستان‌های سلسله و دلفان) می‌دانند.

عده‌ای زیاد دیگری از لک‌های دینور به دنبال گروه پیشین که شرح آن رفت، به مرور زمان تا سال 1325 خورشیدی، به میل و اختیار خود به دینور می‌آیند. که البته لازم به ذکر است که افزون بر این جمعیت از لک‌ها، که از سلسله و دلفان در آن زمان به دینور می‌آیند؛ جمعیت بسیاری هم از آنجا (سلسله و دلفان) به مناطق چمچمال، بیلوار، صحنه، کنگاور، دربند، میان دربند، شهر کرمانشاه، و حتی تا روستاهای نزدیک شهر کامیاران می‌آیند و ساکن می‌شوند.

گروه دیگری از لک‌های دینور که حدوداً در همان بازه زمانی (مشروطه) و شاید گروهی از همین جمعیت در میانه حکومت قاجار، به دینور آمده‌اند از سمت شهرستان نهاوند (بخش خزل، و بخش گیان) هستند که اکثراً از ایل قیاسوند (نوشتارهای مشابه: غیاثوند، و...) هستند.

گروه دیگری از لک‌های دینور که به دینور آمده‌اند از سمت شهرستان‌ هرسین هستند که اکثراً از ایل‌های: کاکاوند، جلیلوند، جلالوند، خالوند، احمدوند، ذوله‌وند و... هستند.

گروه دیگری از لک‌های دینور که به دینور آمده‌اند از سمت شهرستان‌ کنگاور و اسدآباد هستند که اکثراً از ایل‌های خالوند، ذوله‌وند، احمدوند، و ترکاشوند هستند.

با این حال سابقه حضور برخی از ایل‌های قوم لک همچون: ایل پایروند (که تا چند دهه پیش، دهستانی به این نام در همسایگی دینور و چمچمال وجود داشت)، و برخی از افراد ایل‌های: حسنوند، جلیلوند، یوسفوند، بهتویوند (بهتوئی‌وند ساکن در روستای کرتویج بالا و... که برخی آنان را زیر مجموعه ایل احمدوند می‌دانند)، و مافی‌وند، در دینور به پیش از دیگر ایل‌ها و مهاجرت گسترده به دینور می‌رسد. و شاید یکی از دلایل مهاجرت گسترده لک‌ها به دینور به خاطر وجود و حضور هم قومیت‌های لک آنان، در این بخش بوده است.

گروه دیگری از لک‌های دینور که به دینور آمده‌اند و سابقه حضور آنان در دینور به اوایل حکومت قاجار می‌رسد؛ از سمت استان فارس (شهرستان شیراز و دیگر شهرستان‌ها) و استان قزوین هستند. که به همراه کریم خان زند بنیانگذار حکومت زندیه به شیراز رفته بودند و پس از پایان حکومت زندیه و آغاز حکومت قاجار به غرب کشور (از جمله دینور و چمچمال، خزل و...) بر می‌گردند. که از جمله این ایل‌ها، ایل جلیلوند، و قیاسوند هستند.

گروه جمعیتی دیگر در دینور، مردم هورامی (اورامی)، ساکن در 3 روستای کندوله، پریان، و شریف آباد، که از گذشته از سمت شهرستان پاوه به دینور کوچانده یا کوچ کرده‌اند.

گروه جمعیتی دیگر در دینور، افراد ایل کلیایی هستند که عموماً ساکن در روستاهای دهستان حر هستند. و از سمت شهرستان سنقر و کلیایی به دینور کوچانده یا کوچ کرده‌اند. که برخی علت مهاجرت گروه‌هایی از ایل کلیایی به دینور را، خشکسالی‌های پیاپی در مبدا (یعنی شهرستان سنقر و کلیایی) می‌دانند.

گروه جمعیتی دیگر در دینور، جمعیتی از ساکنان روستاهای دستجرده بالا و پایین هستند که نقل بر لر بودن آنان است که مشهور است آنان از نواحی جنوب شهرستان خرم آباد و شهرستان اندیمشک به دینور، کوچانده یا کوچ کرده‌اند. که البته به زبان لکی سخن می‌گویند.

گروه جمعیتی دیگر در دینور، جمعیتی از ساکنان روستاهای سرتخت و سربرزه در دهستان حر هستند که نقل بر این است که از کردهای سوران هستند و در گذشته از سمت شهرزور در سلیمانیه عراق به دینور، کوچانده یا کوچ کرده‌اند.

• زبان، گویش، و لهجه مردم دینور:

مردم بخش دینور تماماٌ لک یا کرد محسوب می‌شوند و به زبان لکی یا زبان کردی تکلم می‌کنند ولی با توجه به اینکه بیشتر ساکنان بخش دینور از ایل‌ها و طوایف مختلف قوم لک هستند؛ اکثریت قریب به اتفاق مردم بخش دینور به زبان لکی سخن می‌گویند. که البته گویش رایج مردم دینور به واسطه ادغام، و یکی شدن گویش‌ها و لهجه‌های مختلف لکی و در ارتباط بودن مردم لک زبان بخش دینور با کردهای کلیایی ساکن در بخش دینور و ساکنان کلیایی شهرستان‌های سنقر و کلیایی، و کامیاران، و وجود نسبت‌های فامیلی فراوان که فی ما بین لک زبانان و کردهای کلیایی و زیست اجتماعی مردم، وجود داشته و دارد؛ اندکی لحن گفتار کلمات و نحوه بیان کلمات لکی در بین لک زبانان دینور به سمت گویش کردی کلیایی تمایل پیدا کرده و بعضاَ کلمات کردی نیز در گفتار مردمان لک زبان دینور، دیده می‌شود. که این عامل و ... باعث شکل‌گیری گویش لکی محلی ویژه این بخش شده است.

که البته این مورد هم برای کردهای کلیایی دینور که عموماً ساکن روستاهای دهستان حر هستند؛ هم، صدق می‌کند به گونه‌ای که آنان نیز در مکالمات و گفتار خود از کلمات لکی بسیاری استفاده می‌کنند. و کلمات زیادی را با لحن و لهجه لکی، بیان می‌کنند.

علاوه بر این، جمعیت ساکن در 3 سه روستای کندوله، پریان، و شریف آباد در دهستان کندوله به گویش هورامی یا اورامی که شاخه‌ای از زبان کردی است؛ سخن می‌گویند.

با شرحی که بیان شد، اکثریت قریب به اتفاق مردم دینور، با لهجه و گویشی از زبان لکی سخن می‌گویند که بعضاً به خاطر عدم تشخیص و تمیز درستِ این مورد و ایل و تبارشناسی مردم دینور، و عدم شناخت کافی نسبت به زبان بودن لکی و... زبان عموم مردم دینور را غیر از زبان لکی می‌دانند. که اشتباه است. و اتفاقاً به خاطر اینکه عموم مردم دینور، از ایل‌ها و طوایف قوم لک هستند و به زبان لکی سخن می‌گویند؛ دینور جزء مناطق لک نشین (لکستان) استان کرمانشاه ( که شامل: کنگاور، صحنه، هرسین، بیستون، دینور، درود و فرامان و ... می‌شود؛) محسوب می‌شود.